علی‌اصغر مصلح

سخنرانی در مراسم هفتمین روز درگذشت شادروان استاد داود فیرحی، خانه اندیشمندان علوم انسانی

به نام خداوند مهربانِ مهرآفرین

فیرحی مجمع کمالات و فضائل بسیار بود. در بین کمالات و فضائلی که در آن وجود شریف بود، یکی چنان ارزشمند است که باید بکوشیم که آن را تبدیل به یک نشانه کنیم. فیرحی وجودی سراسر مهر داشت. به سبب همین وجود مهرآمیز، توان آن داشت که در میدان نزاع و ستیزه و نفرتها باشد،‌ اما به این عادات و رفتارها آلوده نشود. او می توانست خشم و دیگری‌ستیزی را ببیند، اما آرام بماند و به دیگری‌پذیری دعوت کند. فیرحی کنشگری در حوزه روشنفکری و سیاست‌اندیشی بود، اما از ستیزه‌گری مبرا بود. منشِ‌ نرمخویی و همگرایی در زمانه ما کیمیاست. فیرحی توان آن را داشت که با مخالف فکری خود روبرو شود، اما دچار خشونت و ستیزه نشود.
عطوفت و شفقت و مهرورزی فیرحی تنها خصوصیتی اخلاقی نبود. بلکه بَر و باری فکری و نظری داشت. فیرحی همواره در میانه سنت و گونه های مختلف مدرنیته سیر می کرد، اما درصدد ایجاد جمع و آشتی میان آنها بود. دوگانه سازیها سکه رایج روزگار ماست. اما او افراطِ در پایبندی به اندیشه های مدرن و معاصر، یا جزم بر سنت را مغایر بر منش مهر یافته بود. او قدرت تفکر آشتی جویانه و متکی بر گفتگو را عمیقاً دریافته بود. به همین جهت در روزگاری که، در جهانی که و در جامعه ای که اصل اثبات خود و رای خود است، فیرحی راه دشوار مدارا را انتخاب کرده بود. مدارا از این منظر بی‌عملی، بی تفاوتی نیست. پرهیز از کنش حذفی و طرد و قهر است. فیرحی به سبب درک ژرفترین تجارب فرهنگ خود دریافته بود که خشونت را نمی توان با خشونت برطرف کرد. ستیزه گری را با ستیزه نمی توان کاهش داد. فریاد را با فریاد بلندتر نمی توان خاموش کرد.
کلام آرام و لطیف فیرحی خبر از درون آرام و قدرتمند او داشت. اگر تقدیر الهی بر ماندن فیرحی بود، آثار این منش را در فکر و فرهنگ و زندگی‌مان بیشتر می دیدم، اما دریغ و درد که تقدیر جامعه ما تقدیر دیگری بود. دریغ و درد برای دانشگاه و حوزه که امثال او را از دست دادند. اما شاید بتوانیم او را به نشانه ای تبدیل کنیم. نشانه مهر در تفکر و تحقیق و کنشگری و نسبتهایمان با یکدیگر. اگر فیرحی به نشانه تبدیل شد، شاید نشانه دارانی این مسیر و راه را پاس دارند.

از خداوند می طلبیم که برترین پاداشهای نیکان و صالحان را نصیب وی فرماید و شاگردان و دانشجویان او را قدردان و تداوم بخش منش و روش او قرار دهد. آمین یا رب‌العالمین